Rodzaje kompetencji kierowniczych

Kompetencje kierownicze obejmują zarówno style kierownicze, jego umiejętności i role. Style kierowania są metodami i sposobami, jakie są wykorzystywane przez przełożonych w odniesieniu do podwładnych, zmierzając do nakłonienia ich do zachowań, które są od nich oczekiwane. Styl kierowania uwidacznia się w ramach zróżnicowanych instrumentów kierowania, wśród których wymienić można:

- środki i metody organizacji w ujęciu formalnym, do których zalicza się przepisy, procedury, system płac itp.;

- środki oraz metody psychologiczne.

Literatura przedmiotu wyodrębnia trzy podstawowe typy zachowań kierowniczych:

- autokratyczny;

- demokratyczny;

- liberalny.

Umiejętności kierownicze są zróżnicowane na różnych szczeblach. Możliwe jest wyszczególnienie trzech podstawowych rodzajów umiejętności, do których zalicza się:

- techniczne;

- społeczne;

- koncepcyjne.

Umiejętności techniczne związane są ze zdolnością do wykorzystania narzędzi, metod i technologii w danym zakresie działalności. Kierownik będzie potrzebował tych umiejętności w takim zakresie, by możliwe było rozwiązanie tych problemów, za które jest odpowiedzialny.

Umiejętności społeczne związane są ze zdolnością do współpracy z innymi osobami, rozumienia ich oraz motywowania, co odnosi się tak do poszczególnych osób, jak i grup pracowniczych. Kierownik potrzebuje umiejętności społecznych, które umożliwiają mu współpracę z innymi członkami organizacji, jak również prowadzenia grupy pracowniczej, za którą są odpowiedzialni.

Umiejętności koncepcyjne związane są ze zdolnością koordynowania i integracji wszystkich aspektów istotnych w działalności danej organizacji. Jest to zdolność postrzegania firmy jako całości i zależności między poszczególnymi jej częściami, jak również rozumienia w jaki sposób zmiana w określonym zakresie działalności organizacji będzie wpływać na nią jako całość. Kierownik potrzebuje tych umiejętności w stopniu, który będzie zapewniał możliwość podejmowania przez niego decyzji w taki sposób, żeby najlepiej służyły one interesom całej firmy.

W przypadku niższych szczebli zarządzania ważniejsze od innych są umiejętności techniczne. Na wyższych stanowiskach na znaczeniu nabierają umiejętności społeczne, a w szczególności koncepcyjne. Zakres wykorzystania poszczególnych rodzajów umiejętności kierowniczych na poszczególnych szczeblach organizacji został przedstawiony na rysunku 1. (B. Kaczmarek, C. Sikorski „Podstawy zarządzania. Zachowania organizacyjne”, Łódź, 1999, Absolwent, str. 45.)

Rysunek 1. Wykorzystanie umiejętności na poszczególnych szczeblach

Niektórzy autorzy wyróżniają także umiejętności diagnostyczne i analityczne, które związane są z umiejętnością analizy i diagnozy problemów w organizacji, badania ich przejawów, jak również przygotowania odpowiednich rozwiązań, czyli projektowania prawidłowej reakcji w określonej sytuacji, jak również podejmowania rozsądnych i mądrych decyzji.

Wśród ról kierowniczych wyszczególnić należy

a) role interpersonalne, które obejmują:

- rola reprezentacyjna, ponieważ kierownik reprezentuje organizację na wszystkich zewnętrznych i wewnętrznych spotkaniach, jest symbolem firmy w aspekcie jej otoczenia;

- rola przywódcza, ponieważ kierownik przewodzi grupie pracowników, kieruje motywuje, ocenia pracowników, zatrudnia ich i zwalnia;

- rola łącznikowa, ponieważ kierownik jest odpowiedzialny za kontakty między firmą i otoczeniem zewnętrznym, zawieranie umów, pozyskiwanie zleceń itp.

b) role informacyjne obejmujące:

- role eksperta i specjalisty, ponieważ kierownik szuka informacji umożliwiających mu podejmowanie działań kierowniczych, informacji związanych z funkcjonowaniem firmy;

- role ekspedytora, ponieważ przekazuje on informacje pomiędzy członkami organizacji, pracuje nad raportami, nadzoruje korespondencję;

- role rzecznika firmy, ponieważ przekazuje informacje o działalności firmy na zewnątrz, jak również komunikuje się z załogą i organizacjami wewnętrznymi;

c) role decyzyjne, na które składają się:

- role związane ze stymulacją rozwoju, czyli przedsiębiorcze, związane z analizą możliwości i inicjowaniem programów rozwoju firmy, wprowadzaniem zmian, inicjacją badań naukowych i zachęcaniem pracowników do przedstawiania własnych pomysłów, które wiążą się z produktami i organizacją;

- role arbitra, ponieważ kierownik reaguje na konflikty, które występują w przedsiębiorstwie, rozwiązuje problemy, pracuje nad usprawnieniem jego pracy;

- role związane z alokacją zasobów, ponieważ decyduje on o ich dystrybucji, określa priorytet, planuje sposób wykorzystania zasobów;

- negocjatorem, ponieważ jest reprezentantem firmy podczas negocjacji związanych z zawieraniem porozumień zewnętrznych oraz wewnętrznych, jak również bierze udział w trakcie ustalania warunków i problemów, które wymagają rozwiązania.

Postrzeganie roli kierowniczych w rozumieniu Kaczmarka i Sikorskiego zostało przedstawione na rysunku 2. (B. Kaczmarek, C. Sikorski „Podstawy zarządzania. Zachowania organizacyjne”, Łódź, 1999, Absolwent, str. 47.)

Rysunek 2. Wykorzystanie umiejętności na poszczególnych szczeblach