Ekonomiczne prawa człowieka

Na naszej planecie człowiek jest najwyżej zorganizowaną i najmądrzejszą istotą. Jego wyższość nad innymi polega na pewno na inteligencji, ale także na uznawaniu przez niego zasad etycznych, moralnych, kształtujących działalność indywidualną i grupową. ,,Być człowiekiem” jest określeniem zawierającym postulaty nie do zrealizowania przez inne byty ożywione. Określeniem, które pozwala na wprowadzenie do norm życia ludzkiego wartości regulujących nie tylko jego sferę materialną, ale także duchową. Zaliczyć do nich trzeba nie tylko dobro, miłość czy piękno, jak również wolność, równość czy sprawiedliwość. Jednym z najważniejszych aspektów życia ludzkiego są także prawa człowieka.

Nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie, czym są prawa człowieka. W literaturze można spotkać bardzo zróżnicowane opinie na ten temat. Najogólniej prawa człowieka określa się jako prawa przysługujące człowiekowi z tej tylko racji, że jest człowiekiem, choć takiej definicji można zarzucać błąd logiczny tzw. błędnego koła. Można również powiedzieć, że prawa człowieka są zbiorem przepisów wydawanych przez różne państwa, zespołem warunków naturalnych, dzięki którym człowiek utrzymuje swój gatunek przy życiu, jak również pewnym obyczajem utworzonym przez pokolenia uczące się wzajemnego współżycia w różnych warunkach geograficznych i społecznych.

U progu XXI wieku trzeba dostrzec, że jednostka ludzka jako podmiot praw człowieka jest zaledwie jednym z ogromnej ilości składników tworzących wszechświat. Nie leży ona i jej sprawy w centrum natury, lecz jest podmiotem uwikłanym w wielostronne zależności ze wszystkimi składnikami istniejących być może równolegle światów. Pojęcia wszechświata, człowieka, upływu czasu i rozwoju są kategoriami porządkującymi ludzkie myślenie o istnieniu, trwaniu i przemijaniu .

Prawa człowieka mają charakter obiektywny i nie można ich identyfikować oraz zabezpieczać ponad miarę wszechrzeczy. Człowiek rozpoznaje swoje położenie w prawie naturalnym w danym czasie, miejscu i w aktualnym stanie cywilizacji. Prawa człowieka są więc jedynie konkretyzacją praw naturalnych, a odwołania do przeszłości i przyszłości mają w tej mierze charakter zabiegów głównie ideologicznych.

W myśl zasady subsydiarności ideologia praw człowieka umacnia wartości prawa naturalnego w prawie pozytywnym i zapewnia zgodność tych odmiennych porządków prawnych. Prawa człowieka każą następnie organom stosującym prawo dostrzegać w ich działaniu nie tylko adresata obowiązujących norm prawnych, ale także jednostkę ludzką obdarzoną przyrodzonymi prawami. Państwo i prawo mają jedynie wyrażać tak ujęte sprawy człowieka i służyć im .

Celem niniejszej pracy jest omówienie ekonomicznych praw człowieka na tle standardów międzynarodowych, europejskich i rozwiązań przyjętych w prawie polskim. Praca składa się ze wstępu, czterech rozdziałów oraz zakończenia.

W rozdziale pierwszym omówiono podstawowe pojęcia dotyczące praw człowieka, takie jak: powstanie i rozwój praw człowieka, pojęcie praw człowieka, kategorie praw człowieka, a także podstawy prawne dotyczące praw człowieka.

Drugi rozdział pracy obszernie przedstawia kwestie związane z prawem do własności. W pierwszym punkcie tego rozdziału zaprezentowane zostały ogólne rozważania o prawie własności na tle uniwersalnych oraz regionalnych standardów praw człowieka. Znajdują się tu odwołania do uniwersalnych dokumentów, jakimi są: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka, a także konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet oraz Konwencja Praw Dziecka. W punkcie drugim przybliżono kwestię prawa do własności w Konstytucji RP. W punkcie tym wyodrębniono także zagadnienie swobody działalności gospodarczej i wolności gospodarczej.

W rozdziale trzecim dokonano analizy prawa do pracy. Wyróżniono tu standard międzynarodowy – postanowienia Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, jak również konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy. Następnie przybliżony został standard europejski w przedmiocie prawa do pracy, a więc Europejska Karta Socjalna i wnioski Europejskiego Komitetu Praw Socjalnych. W ostatnim punkcie tego rozdziału omówione zostało zagadnienie prawa do pracy w polskiej Konstytucji z 1997 roku.

Ostatni, czwarty rozdział pracy, poświęcony jest zagadnieniu prawa do dziedziczenia. Rozdział ten składa się z dwóch punktów. W punkcie pierwszym omówiono prawo dziedziczenia na tle Konstytucji RP i standardów europejskich, natomiast w punkcie drugim - prawo do dziedziczenia w polskim prawie cywilnym.

W pracy wykorzystana została literatura opisująca ogólne kwestie związane z problematyką praw i wolności człowieka, jak również bardziej szczegółowo poświęcona zagadnieniom wyodrębnionym w poszczególnych rozdziałach. Wykorzystano tu monografie, podręczniki akademickie oraz artykuły opublikowane w kilku periodykach.