Ochrona prawa własności - standardy międzynarodowe i polskie

W pierwszej części pracy przedstawione zostały ogólne rozważania o prawie własności na tle uniwersalnych oraz regionalnych standardów praw człowieka, jak również analiza ochrony prawa własności w polskim porządku prawnym. Znajdują się tu odwołania do uniwersalnych dokumentów, jakimi są: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka, a także konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet oraz Konwencja Praw Dziecka. Następnie omówiona została problematyka europejskich standardów praw człowieka na podstawie takich podstawowych dokumentów, jak: Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Traktat o Wspólnocie Euro­pejskiej, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, dokumenty przyjęte przez system KBWE/OBWE (Dokument Kopenhaski, Paryska Karta Nowej Europy, Dokument Boński). W części tej omówione zostały również ogólne kwestie związane z prawem własności na tle polskiego systemu prawnego – powołano się na standardy konstytucyjne, przepisy regulujące własność w kodeksie cywilnym oraz w przepisach pozakodeksowych.

Druga część pracy w całości dotyczy ogólnej analizy artykułu 1 Protokołu I do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Zawarte w nim zostały zagadnienia poświęcone prawidłowej interpretacji art. 1, podmiotom uprawnionym, podmiotom zobowiązanym, przedmiotowi zobowiązań, a następnie kwestia związana ze szczegółowym omówieniem elementów składowych standardu chronionego na podstawie art. 1, a więc: prawa do niezakłóconego korzystania ze swojej własności, pozbawienia własności oraz korzystania z własności zgodnie z interesem ogólnym.

Część trzecia stanowi właściwie rozwinięcie części drugiej, albowiem dotyczy zagadnień, które zostały poruszone właśnie w tej części. Oczywiście przedstawione w niej zostały także nowe zagadnienia. Wiele kwestii z tej części pracy zostało omówionych na tle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Zaprezentowano tu problematykę dotyczącą granic międzynarodowo chronionej substancji prawa do niezakłóconego korzystania ze swojej własności. Na zagadnienie to składają się kwestie związane z: kryteriami wyznaczającymi granice dopuszczalności pozbawienia własności (kryterium interesu publicznego, kryterium zgodności z prawem, kryterium zgodności z ogólnymi zasadami prawa międzynarodowego), rekonstrukcją pojęcia „pozbawienia własności” (omówiono pozbawienie własności „de iure” i „de facto”, a także działania państwa nie stanowiące pozbawienia własności), odszkodowaniem z tytułu pozbawienia wolności. Następnie podjęta została kwestia analizy tytułu państwa do reglamentacji korzystania z własności, a w jej ramach zagadnienia związane z: prawem do stanowienia ustaw, pojęciem „interesu ogólnego”, tytułem państwa do zapewnienia uiszczania podatków i innych ciężarów. Istotnym elementem poszukiwania granic dopuszczalności pozbawienia własności są kryteria „słusznej równowagi” i „marginesu oceny” państwa.

W części czwartej kontynuowane są rozważania dotyczące Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a ponadto dochodzą zagadnienia z innych międzynarodowych dokumentów. Poruszone zostało zagadnienie autonomiczności terminów konwencyjnych oraz rekonstrukcji standardu „niezakłóconego korzystania”. W ramach tej ostatniej kwestii omówiona została problematyka dotycząca wyjątków „ex definitione”, klauzul limitacyjnych, klauzul derogacyjnych, oraz traktowania własności w czasie konfliktu zbrojnego (powołano się tutaj na uregulowania zawarte w czterech Konwencjach Genewskich). Zamieszczono również rozważania na temat prawa do własności w dokumentach międzynarodowych.

W ostatniej, piątej części pracy, poruszono problematykę implikacji europejskich standardów dla prawa polskiego. Opisane zostały tu implikacje w sferze samego pojęcia własności, implikacje w sferze wyjątków „ex definitione” oraz klauzul limitacyjnych, a także implikacje w sferze klauzul derogacyjnych.