Kodeks Karzący Królestwa Polskiego

Celem pracy jest omówienie systemu przestępstw i kar w Kodeksie Karzącym dla Królestwa Polskiego z 1818 roku.

Kodeks Karzący dla Królestwa Polskiego był w gruncie rzeczy pierwszą nowoczesną kodyfikacją polskiego prawa karnego, choć w momencie jego uchwalania Polska nie istniała na mapie Europy jako suwerenne państwo. Nie da się jednak zaprzeczyć, że był dziełem polskich autorów. Oczywiście widoczne były w tym Kodeksie obce wpływy – przede wszystkim wpływy austriackie i francuskie. Analizując zagadnienie przejęcia ustawodawstwa karnego austriackiego przez prawo Królestwa Kongresowego, należy podkreślić, że recepcja ta była narzucona przez wyraźną wolę królewską, a nie była wynikiem istotnego przekonania ówczesnych prawników i polityków. Jeśli chodzi natomiast o wpływ Landrechtu, to był on czysto fragmentaryczny. Z kolei wzorowanie się na francuskim Codé penal odegrało znacznie większą rolę, zwłaszcza w dziedzinie podziału przestępstw i kar, w którym nasz kodeks istotnie różnił się od austriackiej ustawy karnej .

Kodeks Karzący jest produktem swoistej epoki, ponieważ epoka Kodeksu to przełom dwóch formacji: feudalizmu i kapitalizmu, co odbiło się w bardzo interesujący sposób w treści przepisów prawnych. Tytułem przykładu należy wspomnieć o połączeniu w ramach jednej kodyfikacji takich dwóch krańcowo sprzecznych instytucji, jak zasady formalnej równości wszystkich wobec prawa i kar cielesnych, stosowanych tylko wobec niektórych grup ludności .

Na temat pierwszego polskiego kodeksu karnego nie napisano jak do tej pory zbyt wiele. W czasach obowiązywania tego kodeksu opublikowane zostały artykuły autorstwa Damazego Dzierożyńskiego oraz Romualda Hubego. Wspomniani autorzy publikowali na łamach periodyku „Themis Polska”, a R. Hube wydał ponadto obszerny podręcznik zatytułowany „Ogólne zasady nauki prawa karnego”. W podręczniku tym poświęcił on sporo miejsca analizie systemu przestępstw i kar w Kodeksie Karzącym. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości również nie da się stwierdzić jakiegoś dużego zainteresowania Kodeksem Karzącym w polskiej nauce prawa. Jak do tej pory ukazała się tylko jedna kompleksowa monografia na ten temat. Chodzi tu o wydaną w 1958 roku pracę „Kodeks Karzący Królestwa Polskiego 1818 r. Historia jego powstania i próba krytycznej analizy” autorstwa Jerzego Śliwowskiego. Poza tą monografią krótkie informacje na temat Kodeksu Karzącego można znaleźć w podręcznikach do historii państwa i prawa polskiego, a także w opracowaniach poświęconych prawu Królestwa Polskiego. Jednak nie są to materiały obszerne i skupiają się tylko na bardzo ogólnej charakterystyce Kodeksu Karzącego.

Praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym rozdziale pracy omówione zostaną takie zagadnienia, jak: ustrój polityczny Królestwa Polskiego, stan ustawodawstwa karnego przed uchwaleniem Kodeksu Karzącego, autorzy projektu Kodeksu Karzącego, przebieg postępowania nad uchwaleniem Kodeksu Karzącego.

Drugi rozdział pracy poświęcony jest systemowi przestępstw w Kodeksie Karzącym Królestwa Polskiego. Rozdział ten porusza kwestie dotyczące: definicji przestępstwa i przyjętego w Kodeksie Karzącym trójpodziału przestępstw, okoliczności uchylających bezprawność czynu, problematyki winy, okoliczności uchylających winę, odpowiedzialności osób nieletnich, postaci zjawiskowych i stadialnych przestępstwa. W ostatnim punkcie tego rozdziały dokonana została ogólna charakterystyka części szczególnej Kodeksu Karzącego.

Szczególnie dużo uwagi w Kodeksie Karzącym poświęcono systemowi kar. Zagadnienie to zostanie dokładnie omówione w rozdziale trzecim. Rozdział ten zawiera rozważania dotyczące kary śmierci, kary pozbawienia wolności, kar cielesnych, kary grzywny, okoliczności wpływających na wymiar kary oraz okoliczności uchylających karalność.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Przygotowanie i uchwalenie Kodeksu Karzącego Królestwa Polskiego
3. System przestępstw w Kodeksie Karzącym Królestwa Polskiego
4. System kar w Kodeksie Karzącym Królestwa Polskiego
5. Zakończenie
6. Bibliografia