Odpowiedzialność dyscyplinarna i karna policjantów

Celem pracy jest omówienie odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz odpowiedzialności karnej funkcjonariuszy Policji.

Słowo „policja” wywodzi się od greckiego pojęcia politeja, użytego przez Ksenofonta i Arystotelesa, którzy tak określali ustrój państwa ateńskiego i formy rządzenia. W. Kawka pod terminem „policja” rozumiał albo gałąź działalności administracyjnej, albo korpus zorganizowany na wzór wojskowy . Najbardziej wyróżniającą cechą policji jest posiadanie dyskrecjonalnej, w dużym stopniu, władzy popartej możliwością zastosowania środków przymusu, także bezpośredniego. Policjant może wybrać czas, osobę i sposób represji, prezentując klasyczny oportunizm ścigania w legalistycznym systemie prawnym, wymierzając „sprawiedliwość bez procesu” .

Definicje ustawowe eksponują paramilitarny charakter policji oraz jej funkcje. Na przykład art. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji określa policję jako umundurowaną i uzbrojoną formację, służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Jak z powyższego wynika, istotne dla oznaczenia zakresu działania policji jest zdefiniowanie takich pojęć jak bezpieczeństwo powszechne i porządek publiczny. Spełnianie zadań w zakresie bezpieczeństwa powszechnego to wymóg eliminacji zagrożeń funkcjonowania władz publicznych i innych struktur życia publicznego, a także życia, zdrowia i mienia obywateli. Spełnianie zadań w zakresie bezpieczeństwa obywateli to wymóg eliminacji zamachów na życie, zdrowie i mienie, zaś spełnianie zadań w zakresie porządku publicznego to wymóg eliminacji naruszania reguł dotyczących korzystania przez obywateli z miejsc publicznych .

Policja spełnia trzy główne, zachodzące na siebie, funkcje: prewencyjną, represyjną i usługową. Dwie pierwsze zasygnalizowane są w art. 14 ust. 1 ustawy o Policji jako, odpowiednio, czynności administracyjno-porządkowe i dochodzeniowo-śledcze, aczkolwiek każdą z tych funkcji należy rozumieć znacznie szerzej. Jak się jednak wydaje, dla właściwego określenia zadań policji w społeczeństwie obywatelskim, fundamentalne znaczenie ma zdefiniowanie owej trzeciej funkcji policji. W ramach funkcji usługowej Policja może podejmować działania społeczno-organizatorskie. Zakres środków tej działalności Policji nie został w zasadzie nigdzie w sposób wyczerpujący określony. Rozległość i wielostronność działalności społeczno-organizacyjnej w dziedzinie bezpieczeństwa i porządku publicznego utrudnia ustalenie wyczerpującej listy takich środków, a równocześnie wyczerpujące ich ustalenie zamknęłoby możliwość stosowania innych, adekwatnych do zmieniających się warunków życia społecznego, a tym samym uniemożliwiałoby Policji wypełnianie jej inicjatorskiej roli w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego . Dlatego środki stosowane w ramach tej działalności pozostawione są uznaniu i praktycznym doświadczeniom Policji. Wśród nich można wymienić np.: organizowanie spotkań ze społeczeństwem, pogadanki i szkolenia z udziałem młodzieży szkolnej, organizowanie patroli z udziałem młodzieży studenckiej, wystąpienia prasowe i radiowo-telewizyjne na temat zagrożeń, wydawanie ulotek i materiałów informujących o sposobach zapobiegania naruszeniom bezpieczeństwa ludzi, organizowanie współzawodnictwa, konkursów i konferencji .

Środki tej działalności nie mogą być stabilne, niezmienne. Muszą być poszukiwane coraz to nowe, bardziej skuteczne, odpowiadające wymaganiom i oczekiwaniom społecznym w związku z zachodzącymi zmianami społeczno-gospodarczymi, rozwojem cywilizacji i postępem technicznym. Trzeba mieć również na uwadze powstawanie coraz to nowych przestępstw i naruszeń bezpieczeństwa i porządku publicznego. Dlatego też działania Policji muszą nadążać za wszystkimi zmianami .

Jak wynika z powyższego wprowadzenia, na funkcjonariuszach Policji ciąży wiele doniosłych obowiązków. Niestety, nie zawsze jednak policjanci wykonują swoje obowiązki zgodnie z prawem. W zależności od tego, z jakim rodzajem naruszenia obowiązku mamy do czynienia, w grę może wchodzi odpowiedzialność dyscyplinarna lub odpowiedzialność karna policjanta.

Praca składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono zakres odpowiedzialności policjantów. Scharakteryzowano dokładnie przesłanki popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, jak również przesłanki popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.

Drugi rozdział pracy omawia poszczególne etapy postępowania dyscyplinarnego. W poszczególnych punktach przedstawiono takie kwestie, jak: wszczęcie postępowania przez przełożonego dyscyplinarnego, pozycja prawna rzecznika dyscyplinarnego, uprawnienia obwinionego, przebieg postępowania dyscyplinarnego, tryb wydania orzeczenia, odwołanie i postępowania odwoławcze, tryb wznowienia postępowania, skarga do sądu administracyjnego.

W rozdziale trzecim dokonano charakterystyki kar dyscyplinarnych, które mogą być wymierzone policjantowi. Opisano też sposób wymierzenia kary oraz kwestię zatarcia kary dyscyplinarnej.

W czwartym, ostatnim rozdziale prace omówiono dokładnie rodzaj kar wymierzanych za przestępstwa i wykroczenia. Chodzi tu o takie kary, jak: areszt, nagana, kara grzywny, kara ograniczenia wolności oraz kara pozbawienia wolności.

Podstawę źródłową pracy są przepisy prawne zawarte w ustawie o Policji, a oprócz tego wykorzystana została też dostępna literatura przedmiotu: komentarze do ustawy o Policji, monografie dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej i karnej, jak również artykuły opublikowane w periodykach prawniczych.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Zakres odpowiedzialności policjantów
3. Charakterystyka postępowania dyscyplinarnego
4. Kary dyscyplinarne
5. Kary wymierzane za przestępstwa i wykroczenia
6. Zakończenie
7. Bibliografia