Społeczeństwo polskie wobec najazdu bolszewickiego w 1920 roku

Celem pracy jest omówienie postawy społeczeństwa polskiego wobec najazdu bolszewickiego w 1920 r.

W dniu 28 czerwca 1919 roku w Wersalu podpisany został traktat pomiędzy Wielką Brytanią, Francją, Stanami Zjednoczonymi i ich sojusznikami a pokonanymi Niemcami. Dokument ten, kończąc pierwszą wojnę światową, nie tylko ustalał zasadnicze granice Niemiec i zapowiadał skalę odszkodowań, jakie miały one zapłacić, lecz gruntownie zmieniał polityczną mapę Europy. Oddzielał Niemcy od Rosji, przywracając do życia Polskę, w następstwie tego traktatu powstało też szereg nowych państw - od Estonii na północy po Republikę Czechosłowacką na południu. Twórcy nowego ładu mieli nadzieję, że stanie się on symbolem zerwania z dziewiętnastowiecznym, militarystycznym imperializmem i zagwarantuje trwały pokój. Niestety, już w rok po złożeniu podpisów zarówno pokojowi, jak i układowi politycznemu, do którego doprowadził traktat, groziło śmiertelne niebezpieczeństwo. Latem 1920 roku armia rosyjska parła na Zachód, zajmując wciąż nowe obszary Polski, miażdżąc wszelkie próby oporu. Rosjanie otwarcie głosili, że zmierzali do wywołania rewolucji w Niemczech i wykorzystania tego kraju jako odskoczni, która umożliwi narzucenie bolszewickiej formy rządów innym narodom Europy . „Atakując Polskę, atakujemy aliantów - ostrzegał przywódca bolszewickiego rosyjskiego rządu Włodzimierz Iljicz Lenin - Niszcząc polską armię, niszczymy pokój wersalski, na którym opiera się cały obecny system stosunków międzynarodowych” .

Zakończenie wojny na zachodzie i klęska Niemiec oznaczały też, że Lenin i jego towarzysze musieli skupić swą uwagę na sprawie zachodnich granic Rosji. Przejmując władzę, potępili rozbiory Polski jako akt imperializmu i zrzekli się roszczeń do obszarów wydartych jej przez Rosję carską. Nie znaczyło to jednak, że zamierzali zrezygnować z kontroli nad tym terytorium. Cały obszar Polski był nadal okupowany przez wojska niemieckie, po części dlatego, że Niemcy nie posiadały środków pozwalających na ich ewakuację i wyżywienie, po części zaś ze względu na postawę aliantów, którzy mieli nadzieję, że obecność tych wojsk zagwarantuje przejściowy ład. Nie powstrzymywało to bolszewików od wysyłania agentów, którzy, korzystając ze wsparcia miejscowych zwolenników, proklamowali sowieckie republiki Estonii, Łotwy, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Po wycofaniu się Niemców ich miejsce zajęły wojska rosyjskie. Bolszewikom oczywiście nie chodziło o stworzenie szeregu niepodległych państw, lecz o zbudowanie fundamentów dla znacznie ważniejszego przedsięwzięcia - eksportu rewolucji .

Wymarzonego układu pokojowego nie były w stanie bronić ani Stany Zjednoczone, szybko pogrążające się na powrót w izolacjonizmie, ani kraje Ententy, wyniszczone szalejącą w całym świecie epidemią grypy i świadome zagrożenia ze strony mas bezrobotnych żołnierzy rozczarowanych systemem, który nie potrafił im zapewnić godnej przyszłości. Kraje te mogły jedynie z niepokojem śledzić bieg wydarzeń, w wyniku których o losach Europy, a co za tym idzie całego Zachodu, decydowały dwa jej najbardziej niedojrzałe państwa. Przez kilka letnich tygodni 1920 roku przyszłość kontynentu zależała od sprawności polskiej armii, a także od Michaiła Tuchaczewskiego, stojącego na czele armii bolszewickiej .

Praca podzielona została na trzy rozdziały. W rozdziale pierwszym przybliżono stosunki polityczne Polski ze wschodnimi sąsiadami po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., federacyjną koncepcję Józefa Piłsudskiego wobec wschodnich granic Polski, a także koncepcję inkorporacyjną autorstwa Romana Dmowskiego. Na końcu tego rozdziału omówiono przyczyny wojny polsko-bolszewickiej.

Drugi rozdział pracy obejmuje rozważania dotyczące stanowiska polskich partii politycznych wobec najazdu bolszewickiego w 1920 r. Omówiono poglądy takich ugrupowań, jak: PPS, endecja, PSL „Wyzwolenie”, PSL „Piast” oraz KPRP.

W trzecim rozdziale pracy scharakteryzowano postawy polskich grup społecznych wobec najazdu bolszewickiego w 1920 r. Zwrócono uwagę na poglądy chłopów, klasy robotniczej, młodzieży szkolnej, inteligencji, duchowieństwa, ziemiaństwa, burżuazji oraz ludności żydowskiej.