Zmiana imienia i nazwiska

Rozwój cywilizacji wymusił, a jednocześnie stworzył wiele różnych instrumentów pozwalających na oznaczenie człowieka. W wielu państwach stosowane są tzw. osobiste numery identyfikacyjne (personal identity numbers). Nadal jednak nazwisko w połączeniu z imieniem tworzą podstawę indywidualizacji oraz identyfikacji jednostki, są też - jak zauważa J. Boć – „konstytutywnym elementem składowym wszelkich przedsięwzięć prawnych i faktycznych adresowanych do konkretnego człowieka” .

Nabycie i posługiwanie się własnym imieniem oraz nazwiskiem jest obecnie prawem, a zarazem powinnością człowieka. Imię i nazwisko, obok miejsca zamieszkania, należy do podstawowych wyznaczników określających osobę fizyczną jako podmiot praw i obowiązków. Nazwisko należy ponadto do dóbr osobistych osoby je noszącej (art. 23 k.c.). To z kolei przemawia za stabilnością oraz prawną ochroną potwierdzonego urzędowo (zapisanego w akcie) imienia i nazwiska, a z drugiej strony za stworzeniem możliwości ich zmiany w przypadkach zasługujących na uwzględnienie. Właśnie z tego względu prawo administracyjne wprowadza wymogi dotyczące reglamentacji imion i nazwisk. Oprócz tego wymogi te wynikają z faktu prowadzenia przez organy administracji akt stanu cywilnego, a zarówno imię i nazwisko człowieka jest zaliczane do jego stanu cywilnego. Stosownie do art. 3 ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (pr.a.s.c.) stan cywilny osoby stwierdza się na podstawie aktów stanu cywilnego, zaś stanem cywilnym w rozumieniu pr.a.s.c. jest zespół cech charakteryzujących daną osobę, które można stwierdzić na podstawie wpisów dokonanych w aktach stanu cywilnego w trybie rejestracji . Zgodnie z przepisem art. 40 ust. 2 pkt 1 pr.a.s.c. już urodzenie się dziecka wymaga obligatoryjnego wskazania przez właściwy organ stanu cywilnego właśnie imienia i nazwiska. Z przepisów art. 40 ust. 2 pr.a.s.c., art. 62 ust. 1 pr.a.s.c. i art. 67 ust. 1 pr.a.s.c., ustalających dane podlegające wpisaniu do aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu, wynika, że cechami charakteryzującymi bezpośrednio osobę, której akty te dotyczą, składającymi się na jej stan cywilny są: nazwisko, imię (imiona), płeć, data i miejsce urodzenia, pochodzenie od określonych ro¬dziców, pozostawanie w związku małżeńskim z określoną osobą, data i miejsce zawarcia małżeństwa oraz data i miejsce zgonu. Pozostałe dane podlegające wpisaniu do aktów stanu cywilnego nie charakteryzują bezpośrednio danej osoby, lecz dotyczą oko¬liczności związanych z zarejestrowanym zdarzeniem .

Cechy charakteryzujące bezpośrednio człowieka, które składają się na jego stan cywilny, są dwojakiego rodzaju: albo charakteryzują wyłącznie osobę, której dotyczą, i stanowią dobro tylko tej osoby, albo też wskazują na stosunki łączące tę osobę z określonymi członkami jej rodziny i stanowią wtedy dobro wspólne. Do cech pierwszego rodzaju należą imię (imiona), płeć, data urodzenia oraz data zgonu, a do cech drugiego rodzaju - nazwisko, pochodzenie od określonych rodziców oraz pozostawanie w związku małżeńskim z określoną osobą i data zawarcia małżeństwa .

Stan cywilny w rozumieniu pr.a.s.c. jest zatem zespołem cech indywidualnych charakteryzujących sytuację osobistą danej osoby i odróżniających ją od innych osób oraz cech określających sytuację tej osoby w rodzinie, a więc określających węzły krwi łączące ją z rodzicami lub dziećmi oraz węzeł małżeński łączący ją ze współmałżonkiem. Cechy wchodzące w skład tego zespołu są elementami stanu cywilnego jako kategorii prawnej .

Specyfika przedmiotu regulacji prawnej zmiany imion i nazwisk włączonej do prawa osobowego publicznego i prawa prywatnego sprawia, że mamy tu do czynienia z kolejnym przykładem pogranicza gałęzi prawa. Kwestie te regulowane są przepisami zaliczanymi do prawa administracyjnego, ale również do innych dyscyplin prawa, zwłaszcza prawa cywilnego (nazwisko obok pseudonimu wymienione są wprost jako przykłady dóbr osobistych człowieka), głównie prawa rodzinnego i opiekuńczego .

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Wymóg reglamentacji imion i nazwisk w świetle prawa administracyjnego
3. Zmiana nazwiska osoby pełnoletniej
4. Zmiana nazwiska dziecka
5. Wymogi w zakresie brzmienia nazwiska
6. Zmiana imienia
7. Skutki zmiany imienia i nazwiska
8. Zakończenie
9. Bibliografia